Stikstof maakt architecten somber over werkvoorraad
‘Architecten zijn als de kanaries in de kolenmijn’, stelt Fred Schoorl, directeur van de Bond van Nederlandse Architecten BNA. Met andere woorden: architectenbureaus opereren vooraan in de keten van de bouw en dat maakt conjuncturele bewegingen binnen de architectenbranche vaak tot een voorbode van wat andere bouwdisciplines te wachten staat. De BNA Conjunctuurmeting van eind 2019 heeft de actuele werkvoorraad van Nederlandse architectenbureaus en de verwachte ontwikkelingen voor de architectenportefeuilles in de nabije toekomst in kaart gebracht.
« terug naar Nieuws
De BNA houdt de conjunctuurmeting elke half jaar onder haar leden. Aan de recente meting van november 2019 hebben 217 architectenbureaus meegewerkt. De verzamelde respons wijst uit dat de groei en bloei binnen de architectenbranche, op gang gekomen na de jongstleden crisis, nu tijdelijk halthoudt.
In november 2019 valt de werkvoorraad van de bureaus lager uit dan bij de voorgaande twee metingen, in april 2019 en november 2018. Per november 2019 komt de werkvoorraad op gemiddeld 4,7 maanden tegen 5,4 maanden in april 2019 en 5,0 in november 2018. Daarbij moet wel worden meegewogen dat de bureaus in het najaar doorgaans wat minder werk onder handen hebben dan in het voorjaar.
Onvoldoende (nieuwe) opdrachten, gestegen bouwprijzen en vooral de stikstofcrisis zijn volgens de respondenten de belangrijke oorzaken van de huidige terugloop.
‘Het gaat wat minder’, bevestigt Fred Schoorl. Een nieuwe crisis ziet hij niet aankomen, maar ‘er is wel duidelijke sprake van een trendbreuk’. De financieel-economische crisis van 2008 tot 2014 heeft de architectenbranche flink geraakt. Op het dieptepunt in 2013 was de werkvoorraad per bureau geslonken tot gemiddeld 3,3 maanden. De totale omzet bedroeg dat jaar € 0,7 mrd. In de aanloop naar de crisis, in 2008, boekten de architecten nog een totale omzet van € 1,8 mrd. Op dat hoge niveau is de branche nog niet teruggekomen. Per november 2019 komt de branche-omzet net boven de € 1 mrd. uit. ‘Ik vrees dat we in 2020 onder de €1 mrd. uitkomen', aldus Schoorl.
Vooral de stikstofcrisis en de stagnatie in de vergunningverlening die hierdoor optreedt, doen de Nederlandse architecten pijn. 'Het brengt veel onzekerheid in de markt. Opdrachtgevers kiezen eerder om bestaande projecten door te zetten dan om nieuwe te beginnen', stelt Schoorl. Ook de onzekerheid rond BENG, met nieuwe regels voor de energieprestaties van nieuwe gebouwen, sorteert een drukkend effect. De eisen voor Bijna EnergieNeutrale Gebouwen treden per 1 januari 2021 in werking.
Circa 40% van de ondervraagde bureaus ervaart momenteel vertragingen in projecten door de stikstofproblematiek. De helft verwacht dat de vertragingen nog gaan komen; volgens 68% van de bureaus binnen vier maanden. De architecten denken dat het oponthoud zich vooral gaat voordoen in de woningbouw
Nog steeds kwalificeert het leeuwendeel van de bureaus de actuele werkvoorraad als ‘normaal tot goed’. Maar dat deel is wel afgenomen: van 80% in april 2019 tot 73% in november 2019.
- Bronnen: BNA en FD.