12 december 2022

Architecten zijn als de kanaries in de kolenmijn. Constateren zij ongunstige ontwikkelingen, dan krijgen andere disciplines in de bouw er meestal vroeg of laat ook mee te maken. Tijdens de laatste BNA Conjunctuurmeting laten veel achitecten weten dat de opdracht- en vergunningverlening aan het krimpen is en lopende bouwprojecten steeds meer stagneren.

Tweemaal per jaar peilt de BNA (Bond van Nederlandse Architecten) onder haar leden hoe ’t ervoor staat met de omzet, werkvoorraad, (nieuwe) opdrachten en opdrachtgevers, productievoortgang, bureaubezetting en honoraria. Hieruit ontstaat een representatief beeld van wat architectenbureaus in Nederland en verwante disciplines op betrekkelijk korte termijn te wachten staat.

De meest recente Conjunctuurmeting van de BNA (najaar 2022) maakt duidelijk dat de werkvoorraad van de bureaus dit najaar is afgenomen tot gemiddeld 4,7 maanden. Dat is ruim een maand minder dan bij de voorgaande vier metingen, waarvan de laatste in februari van dit jaar. Het percentage bureaus dat meent dat haar werkvoorraad groot is, is gedaald van 30% afgelopen voorjaar naar 15% dit najaar.

De verwachtingen van omzet en nieuwe opdrachten zijn evenmin rooskleurig. Bijna 40% van de ondervraagden gaat uit van een opdrachten- en omzetdaling. Volgens 86 procent van de bureaus komen projecten moeizaam van de grond als gevolg van vertraagde vergunningverlening of stroperige besluitvormingsprocessen op gemeentelijke of provinciaal niveau. Bij projecten die wél uit de steigers komen, werkt dit bovendien stagnerend bij ontwerp, werkvoorbereiding en uitvoering, zo ervaart een ruime meerderheid van de geënquêteerden (64%).

Evenzeer belemmerend voor het ontwerp- en bouwproces zijn de vertragingen bij (onder)aannemers en toeleveranciers die op hun beurt zijn terug te voeren op de schaarste aan (gangbare) bouwmaterialen en installatie-componenten. Bovendien zijn de prijzen hiervan fors gestegen. Ook de kosten van de bureaus zelf zijn gestegen, mede als gevolg van de inflatie en gestegen lonen. Hierdoor zien veel bureaus zich genoodzaakt hun tarieven te verhogen.

Dat deze ontwikkelingen slecht passen bij de urgentie van omvangrijke opgaven als nieuwbouw van woningen en verduurzaming van bestaand vastgoed, ziet ook BNA-voorzitter Jolijn Valk: ‘Op deze manier gaan we de gewenste aantallen, betaalbaarheid en duurzame kwaliteit van de nodige woningen niet halen. Het moeilijke aan de situatie is dat de ontwikkeling van duurzame woningen begint te haperen nu er grote behoefte aan is. Sommige bureaus moeten al inkrimpen. Er moet nu juist worden geïnvesteerd in ontwerpkracht om samen met alle betrokkenen nog slimmer te bouwen. Ontwikkel samen nieuwe duurzame bouwmethoden en processen binnen de bestaande en nieuwe gebouwde omgeving. Zo voorkomen we dat de bouw stilvalt, want dat wil niemand!’.

• Download het rapport van de BNA Conjunctuurmeting, najaar 2022.
• Foto: Van Boven Architecten.