9 juli 2021

Ook de Nederlandse bouwsector wil (en moet) circulair gaan werken. Onder meer via hergebruik van gebouwen, bouwdelen, constructie-elementen en materialen kan de bouw de milieu-impact van haar activiteiten reduceren. De (voorlopig) ontwerpfase is dé fase waarin de circulaire ambities voor het eerst echt vorm kunnen krijgen, meent ook Platform CB’23. Afgelopen donderdag 1 juli introduceerde de netwerkorganisatie daartoe de Leidraad Circulair ontwerpen.

De 122 pagina’s tellende uitgave biedt eenduidige richtsnoeren, een soort uniforme werkafspraken voor het succesvol doorvoeren van de principes van circulaire economie in de ontwerpfase van het project. Immers, in dat stadium worden de (materiaal)keuzes gemaakt die bepalend zijn voor het uiteindelijke duurzame karakter van het bouwwerk.

Na een kort exposé van uitgangspunten voor circulair ontwerpen presenteert de publicatie een zestal circulaire-ontwerpstrategieën, toepasbaar in zowel de utiliteits- en woningbouw als de infrastructuur. Zo staat bij ‘ontwerpen voor toekomstbestendigheid’ de aanpasbaarheid van het bouwwerk op toekomstige eisen en wensen centraal. Bij ‘ontwerpen met hergebruikte objecten’ draait ’t vooral om het opnieuw inzetten van bouwproducten en -elementen, al dan niet na bewerking. Misschien wel de meest minimalistische dan wel ultieme strategie heet ‘ontwerpen voor preventie’ en richt zich op het voorkomen van het gebruik van producten en materialen, bijvoorbeeld door functies te combineren of ‘gewoonweg’ van bebouwing af te zien.

Uit de zes ontwerpstrategieën kan voor een project één strategie worden verkozen, maar ook een strategie op maat worden uitgewerkt, afhankelijk van projectgebonden voorwaarden en wensen. ‘Meten van circulariteit’, een eerdere uitgave van CB’23, reikt de handvatten aan om de impact van een ontwerpstrategie te toetsen.

Welke strategie ’t ook wordt, voor een geslaagde implementatie moeten binnen het ontwerpteam en bij andere projectpartners de neuzen wel eenzelfde circulaire kant op staan. Daarom geeft de Leidraad ook adviezen voor de rolverdeling en samenwerking in het circulair-ontwerpproces. Dat komt niet ongelegen, want bij circulair ontwerpen staan de verschillende actoren ongewoon anders tot elkaar dan in een traditioneel ontwerpproces en zijn er soms ook ándere actoren betrokken. In plaats van ‘ontwerpketen’ heeft de Leidraad ’t over een ‘ontwerpecosysteem’ van met elkaar samenwerkende actoren. In een apart hoofdstuk levert de publicatie de aandachtspunten en aanbevelingen voor de trajecten vóór en ná het ontwerpen: de programmering en uitvoering, beheer en onderhoud.

De Leidraad Circulair ontwerpen is de uitkomst van de inhoudelijke inbreng van de drie CB’23-werkgroepen ‘Ontwerpstrategieën’, ‘Rollen en samenwerking’ en ‘Randvoorwaarden’, vertegenwoordigd in het ‘Actieteam Circulair ontwerpen’ onder aanvoering van architect Hans Wamelink (de Architekten Cie).

• De publicatie is hier kosteloos als PDF te downloaden.
• Foto: BK City in Delft, in de Leidraad opgevoerd als voorbeeld van ‘ontwerpen voor preventie’. Na de verwoestende brand van de bestaande huisvesting in 2008 kreeg de Faculteit Bouwkunde TU Delft tijdelijk plek in een leegstaand gebouw aan de Julianalaan in Delft. Daarna werd besloten dit tijdelijk onderkomen te transformeren tot permanent, waardoor complete nieuwbouw overbodig werd (ontwerpteam: Braaksma & Roos Architectenbureau, Kossman De Jong, MVRDV, Fokkema & Partners en Octatube, © Arjen Veldt).