11 oktober 2022

In het derde kwartaal van dit jaar is in Nederland in totaal 595.000 m² nieuwe kantoorruimte in gebruik genomen. Dat is niet veel minder dan in dezelfde periode in 2021: 614.000 m². Een flinke opleving van die afname, zoals in het vierde kwartaal vorig jaar, zit er echter voor het slotkwartaal van 2022 niet in, vermoedt Cushman & Wakefield.

De adviseur in commercieel vastgoed verwacht dat bedrijven en organisaties hun huisvestingsbeslissingen uitstellen uit vrees voor een recessie in samenhang met de hoge inflatie, stijgende rentetarieven, koopkrachtdaling en de voortdurende oorlog in Oekraïne. Bovendien is nog veel onzeker rond de behoefte en bezettingsgraad van kantoorruimten in het post-covid tijdperk.

In het laatste kwartaal van vorig jaar leidde het opheffen van het merendeel van de coronamaatregelen nog tot een piek in de ingebruikname van nieuwe kantoorruimte. Hierdoor sloot het jaar 2021 af met een totaal-opname van ruim 1 miljoen vierkante meters. In het vierde kwartaal 2022 zullen kantoorhoudende ondernemingen hun huisvestingsbeslissingen en daadwerkelijke transacties op de lange baan schuiven, denkt Cushman & Wakefield. Dat uitstel wordt ingegeven door de actuele (mondiale) crisissituatie met alle bijbehorende investeringsonzekerheden. Maar ook worstelen veel potentiële opdrachtgevers voor de kantorenbouw nog met de balans tussen thuiswerken en werken op kantoor, nu en in de toekomst.

Cushman & Wakefield wijst wel op aanmerkelijke verschillen in beleid en strategie tussen afnemers in de verschillende sectoren. Commerciële bedrijven voeren momenteel een meer voorzichtig huisvestingsbeleid omdat ze overwegend varen op consumentenvertrouwen en vergelijkbare indicatoren. Non-profit- en overheidsinstellingen zijn minder afhankelijk van de ‘conjuncturele dagkoersen’ en hebben vaak al hun post-covid huisvestingsstrategie bepaald. De zeer grote kantoorhoudende organisaties schuiven huisvestingsbeslissingen echter weer door. Gestimuleerd door conjuncturele risico’s nemen ze meer tijd om de bezettingsgraad en het gebruik van (bestaande) werkplekken tegen het licht te houden.

Verloop kantooropname per kwartaal, in 2018–2022 (© Cushman & Wakefield).

De afname van vierkante meters kantoor is onverminderd groot op toplocaties zoals CBD in Utrecht en Amsterdam Zuidas. Vrijwel alle recent opgeleverde kantoorruimten gaan hier razendsnel van de hand, vaak tegen forse (huur)prijzen, zolang ze maar duurzaam zijn en een vitale, bruisende werkomgeving bieden aan een nieuwe generatie werknemers die meer verlangt dan een bureau met stoel in een cellenkantoor. De vraag naar duurzame werkruimte wordt nog eens aangejaagd door de recent stijgende energiekosten en de aankomende verplichting van minimaal energielabel C voor kantoren.

De grootste afname van kantoorruimte in het derde kwartaal 2022 komt op naam van het Rijksvastgoedbedrijf. Voor de huisvesting van verschillende rijksdiensten kocht het RVB zo’n 20.000 m² aan op het Maanplein in Den Haag. TotalEnergies eindigt (op ruime afstand) als tweede. Het olie- en gasconcern betrok, eveneens in de Hofstad, een nieuwbouw van 7.500 m².

• Foto: kantoor VORM, Schiehaven, Rotterdam (Architektenkombinatie Bos Hofman, © Milan Hofmans).