10.30

Ontvangst met koffie en thee

Hampshire Hotel - Plaza Groningen
Laan Corpus den Hoorn 300
9728 JT Groningen

11.00

Aardbevingen en bestaande Groningse gebouwen
Belang van kennisontwikkeling en -overdracht
Sinds 2013 is de aardbevingsdreiging in Groningen als gevolg van gaswinning een nieuwe fase ingegaan. De dreiging blijkt groter dan tot dan toe werd aangenomen. Sindsdien worden een aantal sporen bewandeld. Experts onderzoeken de te verwachten grootte van de aardbevingsbelasting. Er is reeds duidelijk dat de impact op de bestaande gebouwen en constructies groot zal zijn. Een deel van de bestaande gebouwen zal niet voldoen aan de te stellen eisen. Onderzoek naar analyse methodes van de impact van aardbevingen en naar de mogelijkheden van preventieve versterking is daarom zeer gewenst.

Bert Popken (Lid directieteam van de gemeente Groningen)

11.10

Doel van het seminar en introductie TC 13 - Aardbevingsbestendig bouwen met staal
In de technische commissie TC13 zijn diverse ingenieursbureaus actief. De thema’s zijn: de behoefte aan regelgeving en richtlijnen, de praktische uitwerking van diverse analyse methoden en de vraag hoe bestaande gebouwen te versterken.

Dirk Jan Peters (RHDHV)

11.20

Inleiding aardbevingsbestendig bouwen en status huidige regelgeving
Rudi Roijakkers introduceert de Groningse problematiek en wat de algemene principes zijn van het aardbevingsbestendige ontwerpen. Hij licht toe wat de gangbare analysemethoden zijn en wat de kern is van Eurocode 1998 en NPR 9998.

Rudi Roijakkers (ABT|Wassenaar)

11.50

De nieuwe aardbevingsdreiging versus het ontwerp en de conditie van bestaande gebouwen in Groningen
De gemeenschap in Groningen staat voor een grote opgave. André de Roo van Arcadis presenteert een overzicht van de technische uitdagingen. Er zijn veel kleine en een geringer aantal grote schades. Er zijn gebouwen waarvan men nu kan inschatten dat ze kwetsbaar zijn. Er zijn scholen, openbare gebouwen en woningen. Er is hoogbouw en laagbouw. Wat wordt gedaan? Wat kunnen we in de nabije toekomst doen?

André de Roo (Arcadis)

12.30

Juridische aspecten van aardgaswinning en aardbevingsbestendig(er) bouwen
Prof. Oldenhuis geeft zijn visie op het vraagstuk hoe de verantwoordelijkheden liggen. Wie is aansprakelijk voor de schade? Er wonen mensen in woningen die aan de huidige bouwveiligheidsregels voldoen, maar in die regels van de nabije toekomst mogelijk niet meer. Wie moet het initiatief nemen voor preventieve maatregelen?

Fokko Oldenhuis (Rijksuniversiteit Groningen) en Erik Dams (PlasBossinade)

12.50

Panel- en zaaldiscussie met Kleine, Roijakkers, De Roo en Oldenhuis

13.10

Lunch

14.10

Seismic hazard analyses en specifieke kenmerken van de Groningse aardbevingsdreiging
In gebieden met onbekende aardbevingsdreiging worden Seismic Hazard studies gemaakt. Siefko Slob licht de werkwijze en de beperkingen toe van de methodes waarmee deze analyses worden uitgevoerd.
Hij gaat in op de specifieke kenmerken van de Groningse aardbevingsdreiging en geeft uitleg over het werk en meer specifiek de statistische onzekerheid en de modelaannames in het werk van het KNMI en van TNO en de NPR 9998.

Floris Besseling (Witteveen en Bos)

14.50

Aardbevingen en soft soils< /br> De combinatie van aardbevingen en (de in Nederland veel voorkomende) slappe klei en veengrond is niet uniek. Er is veel over bekend. Flip Hoefsloot geeft een overzicht van de relevante theorie en van voorbeelden van goed ontwerp en goede modellering van voortplanting, amplificatie en demping van seismische belasting, van geotechnische constructies en faalmechanismen.

Flip Hoefsloot (Fugro)

15.30

Paneldiscussie met Slob en Hoefsloot

15.45

Koffiepauze

16.30

Parallelsessie A: Funderingen

16.30

Verwekingseffecten bij aardbevingen
De grond-constructie interactive is een belangrijk punt bij het optreden van aardbevingen.
In deze bijdrage wordt het risico op liquefactie / verweking beschouwd en het effect daarvan op de fundering. Verweking leidt tot bezwijkmechanismen die ook voor de gebouwen/constructies in Groningen dienen te worden beschouwd. De gevolgen zijn onder meer: draagkrachtreductie, paalzakkingen en opdrijven in geval van kelderfunderingen.
Marco Peters gaat in op enkele voorbeelden hiervan. Diverse levels van modellering passeren de revue.
Bij tijdsafhankelijke dynamische FEM-modellering is het onder meer van belang om een seismisch versnellingssignaal op bed rock level te kunnen berekenen vanuit een gemeten signaal.

John Adrichem (RHDHV)

17.10

Effect van paalfunderingen op de aardbevingsbelasting
Paalfunderingen hebben ook een positief effect op aardbevingen. Liquefactie van de ondergrond onder niet-op-palen gefundeerde gebouwen is problematischer.
Paalfunderingen voegen sterkte en stijfheid toe aan de ondergrond. Ook hebben paalfunderingen daarmee een effect op de transmissie van de aardbevingssignalen naar de bovengrondse bouwwerken. Dit aspect blijft in veel normen en in de eenvoudiger analysemethoden onderbelicht.
Jesper van Es presenteert onderzoek naar het effect van een paalfundering onder een industriële opslagtank in Angola. Tevens presenteert hij een case waarbij – specifiek voor de Groningse situatie  – de toevoeging van een paalfundering aan een historisch op staal gefundeerd gebouw de karakteristiek van de belasting verandert.

Jesper van Es en Dirk Jan Peters (RHDHV)

17.50

Case ziekenhuis Groningen - Integrale modellering funderingsgedrag en gebouwrespons
Rick Bruins werkt een voorbeeld uit waarbij het effect van een paalfundering op de respons van het gebouw is meegenomen in de modellering van het gebouw. Zonder deze fundering zou het gebouw een hogere aardbevingsbelasting ondervinden.

Rick Bruins (ABT|Wassenaar)

18.30

Paneldiscussie met M. Peters, Van Es, D.J. Peters en Bruins

16.30

Parallelsessie B: Bouwkundig

16.30

Robuust, performance-based ontwerp van vliesgevels
In het kader van de nieuwbouwprojecten ‘Energy Academy’ en ‘Entrance’ zijn nieuwe bouwkundige concepten ontwikkeld.
De architect en de constructeur vertellen onder meer over performance-based ontwerp van robuuste vliesgevels.

Rick Bruins en
Harry Pasterkamp (ABT | Wassenaar)

17.10

Wat is de impact van aardbevingseisen op het constructief en bouwkundig ontwerp van nieuwbouw?
Voorbeeldproject: een school
Wat is de impact van aardbevingsbestendig ontwerpen op de hoofdraagconstructie, op bouwsystemen en daarmee op plattegronden en gevels.
Een voorbeeld van een ontwerpopgave voor de nieuwbouw van een twee à drie verdiepingen hoog schoolgebouw met maximaal open en flexibel in te delen ruimten wordt toegelicht door de architect en door de constructeur. Dit voorbeeldproject is uitgewerkt in samenwerking met Misak Terzibasiyan (UArchitects) en Francine Neerhof Oving (Oving Architekten).

Theo van Wageningen (Ingenieursbureau Dijkhuis), Emile van Vugt (UArchitects)

17.40

Leven op een breuklijn
Het spanningsveld tussen creatieve staalconstructies, monumentale waarden, kalkmortel en baksteen
"Leven op een breuklijn" is de eerste Nederlandse publicatie, die aandacht besteedt aan het gebruik van staalconstructies bij bouwkundig versterken  van monumenten. Het boek geeft de essentie weer van aardbevingen, werking op diverse gebouwen, uitgangspunten van constructief herstel en principes van versterken.

Theo Elsing (Nederlands Adviesbureau Monumentenzorg)

18.00

Aardbevingsbestendig woningbouw concept in staal
Wat kan je doen als je een geheel nieuwe comfortabele, maar aardbevingsbestendige woning mag ontwerpen.
Architect en constructeur lichten een nieuw aardbevingsbestendig woningbouw concept in staal toe.

Tjalling Zondag (Zofa Architecten) en
Theo van Wageningen (Ingenieursbureau Dijkhuis)

18.30

Paneldiscussie met Van Wageningen, Van Vught en Zondag

19.00

Diner

Optie: overnachting op locatie.
Logies en ontbijt, richtprijs: 88,50 p.p.
U kunt rechtstreeks bij het Hampshire hotel een kamer boeken via dit formulier.

Programma vrijdag 5 juni

08.30

Modellering van bakstenen rijtjeshuizen. Massa-veersystemen en eindige-elementenmodellen van versterkte en onversterkte metselwerkconstructies
Bakstenen rijtjeswoningen hebben over het algemeen een zeer laag incasseringsvermogen voor horizontale belastingen in de langsrichting van het woningblok. De capaciteit van de constructies van deze woningen wordt vastgesteld met SDOF- en FEM-modellen. Er worden meerdere versterkingsopties gepresenteerd die (eveneens met SDOF- en FEM-methoden) worden getoetst op sterkte en flexibiliteit.

Ab van den Bos (TNO Diana) en Dirk Jan Peters (RHDHV)

09.10

Holistische eindige-elementenberekeningen - de juiste weg vooruit
Om de aardbevingsrisico's in Groningen goed in kaart te brengen, is het nodig bestaande gebouwen op een adequate manier te beoordelen. Het gaat hier meestal om gebouwen met muren van ongewapend metselwerk. Er zijn diverse modellerings- en analysemethoden beschikbaar, van eenvoudig tot zeer geavanceerd. De keuze voor de methode is onder meer afhankelijk van de voordelen die het voor de betreffende bouwwerken oplevert.

Joop Paul (Arup, TU Delft Bouwkunde)

09.50

Aardbevingsbestendige verbindingen
De techniek van het onderling verbinden van stalen balken en kolommen is sterk bepalend voor de sterkte en ductiliteit van een gebouw. Bij aardbevingen moet er op een nieuwe manier naar alle relevante aspecten worden gekeken. De constructeurs en de staalconstructiebedrijven moeten hier nog een stap in maken.

Frans Bijlaard (TU Delft Civiele Techniek) en Fred van Dam (VDK Engineering)

10.30

Paneldiscussie met Van den Bos, Peters, Paul, Bijlaard en Van Dam

10.40

Koffiepauze

11.10

Parallelsessie C: Beoordelingssystematieken

11.10

Seismische inspectie en seismische rehabilitatie volgens ASCE 41-13 van een bestaand gebouw op constructieve en bouwkundige aspecten
Vanaf 2015 start de NAM met een programma om bestaande gebouwen te versterken. Doel van het versterkingsprogramma is om instorting ten gevolge van zwaardere aardbevingen te voorkomen. Met behulp van de Amerikaanse norm ASCE41-13 kunnen gebouwen worden beoordeeld op het gevaar voor instorten na een aardbeving. Deze norm is in opdracht van de NAM aangepast om toe te kunnen passen in Groningen. De seismische weerbaarheid van een bestaand gebouw wordt daarmee objectief vastgesteld. Tijdens de presentatie worden enkele voorbeelden getoond van scans met deze normen van maatregelen ter verbetering van gebouwen. Hierbij komen alle aspecten aan de orde: constructie, installaties en bouwkundige elementen.

Rudi Roijakkers (ABT|Wassenaar)

11.50

Een systematische onderzoeksmethode ter beoordeling van seismische belastingen op constructies in de procesindustrie
Seismische belastingen kunnen leiden tot falen van draagconstructies, maar ook tot secundaire effecten zoals grote vervormingen, schade bij aansluitingen en overgangen. In de procesindustrie kan dit een groot risico betekenen voor de veiligheid en het milieu in zijn algemeenheid en de bedrijfseconomie van bedrijven.
Door de vele complexe constructies en insluitsystemen bij de procesindustrie, is er een stappenplan ontwikkeld, waarbij op basis van een kwalitatieve risico-analyse een prioritering kan worden gemaakt van de te beoordelen constructies en leidingen. Dit vanuit het oogpunt van de veiligheid (Loss Of Containment) en het milieu.
De analysemethode voor deze problematiek wordt toegelicht door André Koster.

André Koster (Grontmij)

12.30

Paneldiscussie met Roijakkers en Koster

11.10

Parallelsessie D: Praktische versterkingsmethodieken en -technieken

11.10

Praktische verbindingen bij aansluitingen in hout, beton en metselwerk
Seismic loading, even if induced, are among the worst possible scenario for any engineer or professional designing a structure or a non-structural element. Under seismic loading the list of suitable post-installed anchors and their respective performance is typically expected to be reduced. As such, to ensure the anchorages specified will ensure the intended safety, a clear overview of the latest seismic regulations for post-installed anchors and practical implications will be provided.

Jorge Gramaxo (Hilti)

11.50

Versterking van gebouwen op level 2: koppelen vloeren aan wanden en constructieve dakgoot
Versterking van gebouwen kan plaatsvinden middels verbetering van de samenhang en toevoegingen van constructieve elementen. In de norm ASCE41-13 wordt uitgegaan van verschillende levels, uiteenlopen van level 0 voor tijdelijke maatregelen tot level 7 voor sloop. In deze presentatie komen diverse uitgewerkte idee&eauml;n aan de orde, zoals het versterken van wand-vloerverbindingen, het verzorgen van schijfwerking van houten plankenvloeren en daken en het vervangen en toevoegen van elementen.

Johan Pool (W2N engineers) en Peter de Boer (PDB Design)

12.20

Versterking van gebouwen op level 4: versterken muren met staalstrippen of koolstofwapening
Diverse in de bouwwereld beschikbare kunststof vezelversterkingen worden gepresenteerd. Er wordt specifiek ingegaan op hun performance bij het tegengaan van de typerende faalmechanismen die optreden bij aardbevingen.

Mark Verbaten (ABT|Wassenaar)

12.40

Paneldiscussie met Gramaxo, Wiersum, Laurens en Verbaten

12.45

Lunch

13.40

Praktische ervaringen uit projecten met versterking van gebouwen
Arcadis heeft in 2014 voor een aantal van de meest urgente situaties versterkingen ontworpen en geïmplementeerd. De problemen die bij gedetailleerde modellering van de bouwwerken aan het licht kwamen worden gepresenteerd.
Aan de hand van een case uit de praktijk zal de rode draad van (voor)onderzoek, berekeningen en adviezen worden toegelicht. Wat komt er allemaal bij kijken als een geheel traject wordt doorlopen? En is het altijd verstandig om het gehele traject van begin tot eind volledig uit te nutten of zijn er go/no-go momenten in te passen om de omvang van het werk te beperken?
Daarbij zal de ervaring van meerdere praktijkprojecten worden meegenomen om algemene tips en trics aan te kunnen geven.

Robert Singer (Arcadis) en Ab van den Bos (TNO Diana)

14.20

Niet-conventionele maatregelen ter verbetering van de aardbevingsbestendigheid van metselwerk bouwwerken
Ongewapend metselwerk is een veel voorkomende bouwwijze die potentieel kwetsbaar is voor schade en mogelijk bezwijken bij aardbevingen. Dit is ook het geval bij geïnduceerde seismische activiteit als in Groningen. Er is een aantal niet-conventionele maatregelen, dat geschikt kan zijn voor het verbeteren van de aardbevingsbestendigheid. Deze zijn kostenbesparend en minder ingrijpend dan de conventionele maatregelen die zijn ontwikkeld voor gebieden met hoge seismische activiteit.

Joop Paul (Arup, TU Delft Bouwkunde)

15.00

Erkend aan de slag in Groningen
Door het Centrum Veilig Wonen wordt een Erkenningsregeling opgesteld. Deze regeling garandeert, dat bouwers en ontwerpers die in Groningen aan de slag willen voldoende kennis hebben van aardbevingsbestendig ontwerpen. Om deze kennis op te doen en te verspreiden is door de Rijksuniversiteit Groningen, de Hanze Hogeschool en het Alfa College het EPI kenniscentrum opgericht. Dit instituut biedt een scala aan cursussen en opleidingen aan op dit terrein.

Jelle Pama (EPI-Kenniscentrum)

15.20

Paneldiscussie met Arcadis, Paul en Pama

15.30

Einde