Met die 5% is de bouw dit jaar de sterkst groeiende sector binnen de Nederlandse economie. Bovendien kan 2019 de boeken in als het record groei-jaar van de bouw. Nooit eerder in deze eeuw is de productie in de bouw zo groot geweest. Ook de orderportefeuilles in de bouwsector zijn in het algemeen goed gevuld. Alleen de infrastructuur ziet een afname in nieuwe orders. De gemiddelde werkvoorraad in de bouw komt naar verwachting uit bijna 10 maanden. In de woningbouw is de werkvoorraad sinds mei van dit jaar zelfs licht toegenomen, van 12,2 naar 12,4 maanden in augustus.

Sinds april 2019 is de productiegroei wel duidelijk afgezwakt als gevolg van de verminderde economische groei, capaciteitsproblemen bij bouwbedrijven door personeelstekorten en de bekende stikstofuitspraak van de Raad van State in mei van dit jaar. In oktober en november stak het PFAS-vraagstuk de kop op, waardoor de groei verder werd geremd.

Volgend jaar worden de effecten van stikstofdepositie en PFAS pas echt merkbaar, verwachten de economen bij ING. Dan groeit de algehele bouwproductie nog slechts minimaal (met 0,5 %) en kampt de infrastructuur met krimp. Volgens de bankeconomen krijgt de infrastructuur het het zwaarste te verduren van de strengere stikstof- en PFAS-regels. Bouwbreed blijft impact van stikstof en PFAS waarschijnlijk toch beperkt.

De vraag naar bouwactiviteit blijft in 2020 in tact doordat de binnenlandse economie goed blijft draaien. Bouwprojecten kunnen weer eenvoudiger doorgang vinden omdat het kabinet ingrijpt op de stikstof- en PFAS-impasse. Naast de 100 km per uur maatregel is de drempelwaarde voor PFAS in de grond onlangs verruimd en de Eerste Kamer buigt zich momenteel over een voorstel voor de ‘Stikstofwet’ dat eerder al is omarmd door een meerderheid in de Tweede Kamer.

Ook denkt ING dat bouwondernemingen waar mogelijk opdrachten die niet van doen hebben met stikstof of PFAS eerder in uitvoering gaan nemen. Bovendien zijn diverse bouwbedrijven nu al in de weer met innovatieve methoden en technieken om de stikstofneerslag bij hun grondverzet- en bouwactiviteiten terug te dringen, van elektrisch graafmaterieel tot dakpannen die schadelijke depositie neutraliseren.

ING Economisch bureau heeft niet alleen de ontwikkelingen over gehele bouwsector, maar ook per hoofdsegment geanalyseerd. Uitvoerige rapportages zijn nu on-line over bouwsector in zijn totaal, de woningbouw, de utiliteitsbouw en de infrasector.

Zo valt uit het rapport utiliteitsbouw op te maken dat in 2019 het aantal afgegeven vergunningen voor nieuwbouw van bedrijfsgebouwen voor het eerst sinds 2016 is afgenomen. ING wijdt dit onder meer aan de handelsoorlog en de naderende Brexit waardoor bedrijven (potentiële opdrachtgevers) wat minder snel investeren in een nieuw pand of uitbreiding van de huisvesting. De vergunningafgifte voor nieuwbouw van kantoor zit wel in de lift. Over de eerste drie kwartalen van 2019 is ruim een kwart meer vergunningen verleend dan in dezelfde drie kwartalen van 2018. Dat zit ‘m volgens de bank in de economische groei in het algemeen, de groei van de zakelijke dienstverlening in het bijzonder en teruglopende leegstand van kantoren. In grote steden zijn veel leegstaande kantoorgebouwen getransformeerd tot woongebouw of hotel. De gebouwen zijn voor kantoordoeleinden niet langer voorradig en dat stimuleert dan weer de vraag naar nieuwbouw.

• Foto: Technovacollege, Ede (© Lucas van der Wee | cepezed).