Eerder dit jaar verwachtte het EIB voor 2020 nog een ‘robuuste’ productiegroei van 4,5 procent. De stikstofproblematiek keert deze groei om naar een afname in 2020 voor een totaalbedrag van 2,8 miljard euro. Voor 2021 is een reductie van nog eens 2,3 miljard geraamd. Dit jaar zet de daling al in, met 900 miljoen euro.

Vooral de GWW-sector wordt getroffen. Dit jaar is de schade voor bedrijven in de grond-, weg- en waterbouw al fors als gevolg van vertragingen en stilleggingen van projecten. In 2020 lopen de bedrijven waarschijnlijk aan tegen een productieverlies van 1,8 miljard euro. In totaal 3.500 infra-projecten liggen stil, waaronder 48 projecten in opdracht van het Rijk.

Binnen de woningbouw staan zo’n 10.000 projecten, goed voor zo’n 400.000 woningen, ‘on hold’. Van alle nieuwbouwwoningen is slechts een relatief beperkt deel – zo’n 15% – geprojecteerd binnen 10 km. van een Natura 2000-gebied en mag niet worden uitgevoerd als de stikstofdepositie groter is dan 0. Dit jaar gaan de woningbouwers de consequenties nog niet zo merken, omdat ze nu nog werken aan projecten waarvoor eerder vergunning is verleend. De schade blijft waarschijnlijk beperkt tot zo’n 100 miljoen euro, denkt het EIB. Maar voor de komende twee jaren is een totaal productieverlies voorzien van 1,4 miljard.

Volgens het EIB gaan de vertragingen in 2021 resulteren in een productieafname van 10.000 woningen. Hierdoor wordt het doel van het Rijk – 75.000 nieuwe woningen per jaar erbij – niet bereikt. Op de autowegen en het spoor zullen de vertragingen uitmonden in meer files. Iedereen gaat er last van krijgen, aldus het instituut.

Effecten stikstofproblematiek op de bouwproductie per sector, 2019-2023, in miljoenen euro’s, prijspeil: 2017 (© EIB).

De verwachte financiële schade wordt niet weggenomen als het kabinet op zeer korte termijn afdoende maatregelen neemt tegen de impasse. Veel vergunningtrajecten staan al vijf maanden ‘op slot’. ‘Voor een belangrijk deel is de schade voor de bouw al aangericht’, concludeert het EIB. Bovendien geven de huidige vertragingen over enkele jaren extra druk op de bouwproductie. Woningen en infra-werken die de komende jaren niet worden gebouwd, komen vanaf 2022 als extra opgaven boven op de portfolio’s van de bedrijven voor de jaren 2022 en 2023. In die jaren zou het productieverlies dan weer voor 0,9 miljard zijn ingelopen.

Ook heeft het EIB de gevolgen van de stikstofproblematiek voor de bouwproductie vergeleken met een (inmiddels deels theoretische) situatie waarbij de productie níet met stikstofproblemen van doen heeft. Zonder stikstofproblemen zou de bouwproductie de komende jaren gestaag doorgroeien. Mét stikstofproblemen is sprake van krimp en komt vanaf 2021 de groei weer op gang.

Totale bouwproductie mét en zonder stikstofproblemen, 2019-2023, in miljoenen euro’s, prijspeil 2017 (© EIB).

De stikstofproblematiek heeft ook directe impact op de werkgelegenheid in de bouw. Werd tot voor kort nog een schaarste op de arbeidsmarkt ingecalculeerd, in de periode 2019-2021 komen waarschijnlijk 28.000 arbeidsjaren te vervallen. Dat komt neer op zo’n 6.000 tot 12.000 voltijdsbanen per jaar. Toeleveranciers aan de bouw moeten rekenen op een verlies van ruim 40.000 arbeidsjaren over 2019, 2020 en 2021. In 2022 en 2023 worden deze verliezen wel weer snel weggewerkt, verwacht het EIB.

• De consequenties voor productie en werkgelegenheid in de bouw worden nader toegelicht in het rapport ‘Stikstofproblematiek – Effecten op realisatie bouwprojecten op korte en middellange termijn’. Daarbij wordt ook ingegaan op beleidsacties die nodig zijn om het bouwproductieverlies te beperken dan wel een halt toe te roepen. Het rapport is hier als PDF te downloaden.
• Foto: © BNR.