Het gaat de Europese staalproducenten dit jaar vooralsnog niet voor de wind. Zo ging de ‘operationele winst’ bij Tata Steel het afgelopen kwartaal met 57 procent omlaag. In hetzelfde kwartaal leed een tweede Europese staalgigant, ArcelorMittal, een netto-verlies van 487 miljoen euro. Ook de omzet van beide ondernemingen liep in het derde kwartaal 2019 terug: bij Tata met ruim 15 procent en bij ArcelorMittal met zo’n half miljard euro, vergeleken met het derde kwartaal van vorig jaar.

Hoe dat komt? ‘De staalindustrie wordt geplaagd door enkele factoren tegelijk. Zo is sprake van een zwakke vraag, overcapaciteit en relatief hoge grondstoffenprijzen’, verklaart Casper Burgering die als economisch analist bij ABN AMRO de ontwikkelingen in de staalmarkt volgt.

Afnemende vraag

De afzwakking van de vraag naar staal in Europa blijkt uit de Economic and Steel Market Outlook 2019-2020 die Eurofer in oktober heeft uitgebracht. In het tweede kwartaal van dit jaar is de staalvraag met bijna 8 procent afgenomen, in vergelijking met hetzelfde kwartaal van 2018. De organisatie voor Europese staalproducenten verwacht dat de dalende trend, ingezet in het eerste kwartaal 2019, pas op z’n vroegst in het tweede kwartaal van 2020 tot stilstand komt.

De afname van de vraag zit voor een belangrijk deel in de afname van de productie binnen de Europese automobielindustrie, Duitsland voorop. De Duitse autoproductie ligt dit jaar tot nu toe op het laagste niveau sinds vijf jaar, mede door dalende verkopen van auto’s aan China. Bovendien is e-mobiliteit in opkomst, wat de afzet van auto’s met verbrandingsmotoren in de wielen rijdt.

Ook de productie binnen de (industriële) machinebouw onder druk, zo geeft verzekeraar Atradius aan in haar publicatieserie Market Monitor Staal 2019 voor verschillende landen in de wereld. In de bouwsector wordt nog wel groei opgetekend, maar minder dan voorheen. ‘De staal- en metaalindustrie is erg afhankelijk van de bouwsector. Dat brengt risico’s met zich mee’, waarschuwt Edwin Kuhlman, hoofd acceptie bij Atradius. ‘De stikstofcrisis, gecombineerd met de PFAS-problematiek, werpt een schaduw over het groeiperspectief van de bouw in de nabije toekomst. Dit gaat uiteraard gevolgen hebben voor de staal- en metaalindustrie.’

Hogere productiekosten en exportbeperkingen

Naast de dalende vraag ziet de Europese staalindustrie zich gesteld voor investeringen in milieuvriendelijker produceren en voor hogere kosten van grondstoffen voor de staalproductie. Zo staan de prijzen van ijzererts, gezien over de afgelopen vijf jaar, momenteel op het hoogste punt. Ook de verhoogde Amerikaanse importtarieven op Europees staal treffen de staalproducenten in Europa. Daarin staan de Europeanen niet alleen. Ook de Chinese en Koreaanse staalindustrieën, bijvoorbeeld, hebben met deze, vaak nog zwaardere invoerheffingen van doen. Bijkomend minpunt voor de Europese staalfabrikanten is echter dat deze landen een deel van hun staalexport verleggen naar Europa. ‘De Europese Unie heeft weliswaar ook importtarieven ingevoerd op staal uit China, maar dan nog blijft het Aziatische staal goedkoper dan het Europese’, constateert Casper Burgering, ‘Gelukkig is het Europese staal, bijvoorbeeld van Tata Steel, van een hoge kwaliteit, waardoor de Europese producenten het huidige zware weer kunnen doorstaan’.

Om concurrerend te blijven, houden de Europese staalfabrikanten hun verkoopprijzen relatief laag. Gestegen productiekosten worden niet of slechts voor een zeer beperkt deel doorberekend. ‘Door dit alles staan de marges onder druk’, aldus Burgering.

Voorzichtig optimisme

Voor volgend jaar voorziet Eurofer wel weer een stijging van de staalvraag, ook al is dat nog marginaal (0,1%). De Short Range Outlook October 2019 van World Steel Association ziet ’t iets zonniger in. Volgens de wereldwijde organisatie van staalproducenten groeit de vraag naar staal in de EU volgend jaar met 1,1%. Voor dit jaar houdt worldsteel rekening met een min van 1,2% in de Europese Unie. De grootste expansie van de staalvraag wordt verwacht in Oost-Europa (excl. Sovjet Unie) (+5,0%), Centraal en Zuid Amerika (+3,9%) en Afrika (+3,25). China komt in 2020 waarschijnlijk uit op 1,0%.

• Bronnen: ABN AMRO, Atradius, Eurofer, worldsteel, Tata Steel, ArcelorMittal.
• Foto: ANP.