12 juni 2023

Architectenbureaus in Nederland ontvangen steeds minder ontwerpopdrachten, vooral voor woningbouw. Dat blijkt uit de Conjunctuurmeting van de BNA (Bond van Nederlandse Architecten) onder de aangesloten architectenbureaus, over het voorjaar 2023.

Het aantal bureaus dat onvoldoende opdrachten binnenhaalt, is het afgelopen jaar fors toegenomen. In het voorjaar van vorig jaar zag nog 13% van de ondervraagde bureaus zich geconfronteerd met een tekort aan opdrachten. In het najaar van 2022 was dit percentage al gestegen naar 27%. Inmiddels geeft meer dan de helft (54%) van de bureaus aan te kampen met opdrachtengebrek.

De krimp in opdrachten is meteen ook de voornaamste productiebelemmering (of oorzaak van productiebelemmering) die architectenbureaus in het voorjaar 2023 hebben ondervonden. Stagnatie van werkzaamheden bij (onder)aannemers is met 24% een ‘goede tweede’, maar wordt wel minder vaak genoemd dan een half jaar geleden (53%). Ook de stagnatie in de materiaalvoorziening en het tekort aan medewerkers wegen minder zwaar mee dan vorig jaar. Financiële problemen worden wel vaker aangemerkt als productiebelemmering. Onderhand geldt dat voor bijna een kwart van de bureaus.

Het aantal bureaus dat productiebelemmeringen ervaart, is nagenoeg gelijk gebleven. Maar tussen de ‘soorten’ belemmeringen heeft wel een sterke verschuiving plaatsgevonden, concludeert de Conjunctuurmeting.

De meeste tegenwind ervaren de architectenbureaus bij woningbouwprojecten. De oorzaken zijn even divers als bekend: gestegen rentes en hogere bouwkosten, de stikstofkwestie, het gebrek aan bouwlocaties en de trage besluitvormings- en vergunningprocedures binnen gemeenten. BNA-voorzitter Jolijn Valk ligt er wakker van: ‘Het is zorgelijk dat met de huidige woningbouwopgaven de plannen steeds vaker stil komen te liggen. Juíst nu is het van belang om door te pakken. Het is cruciaal dat er voldoende kwalitatief hoogwaardige, maar zeker ook betaalbare, woningen worden gerealiseerd. Iedereen heeft recht op een woning én op kwaliteit van wonen. Verminder vertraging, bevorder ruimtelijke kwaliteit en het opdrachtgeversvertrouwen. Zo creëer je een bouwproces dat is afgestemd op de actuele en toekomstige behoeften van bewoners, bedrijven en gemeenten.’, aldus de leidsvrouw van de branchevereniging.

De afname in opdrachten tekent zich nog niet direct af in de werkvoorraad van de bureaus. Die komt in het voorjaar 2023 op gemiddeld 4,7 maanden, net als een half jaar geleden. Maar een jaar geleden hadden de bureaus nog voor bijna 6 maanden werk.

Dit voorjaar zijn dan ook minder geïnterviewden optimistisch gestemd over de nabije toekomst. Bijna de helft van de ondervraagde bureaus verwacht een daling van de omzet en van het aantal opdrachten gedurende het restant van 2023. Ook zien meer bureaus het belang van woningbouw-nieuwbouw afnemen: 32 procent tegenover 25 procent een half jaar eerder. Iets meer dan 15 procent verwacht een krimp van het personeelsbestand, 8 procent gaat uit van een groeiend aantal medewerkers.

• Foto: appartementengebouw De Voortuinen, Amsterdam (architectenbureau Elephant, © Crispijn van Sas).