28 mei 2021

De prestigieuze Pritzker Prize, de ‘Nobelprijs voor de architectuur’, gaat dit jaar naar de Franse architecten Anne Lacaton en Jean-Philippe Vassal (Lacaton & Vassal).

Anne Lacaton (1955) en Jean-Philippe Vassal (1954) studeerden gelijktijdig, in 1980 af aan de l’Ecole d’Architecture de Bordeaux. Zeven jaar later starten ze in Parijs een gezamenlijk architectenbureau. Als Lacaton & Vassal bouwt het duo sindsdien aan een omvangrijk oeuvre, waarvan een aanzienlijk deel in Europa en westelijk Afrika.

Volgens de jury van de Pritzker Prize 2021 laten Lacaton en Vassal in hun werk zien hoe architectuur kan bijdragen aan het creëren van gemeenschappen. Hun architectuur toont zich daarbij krachtig in zijn bescheidenheid en staat in de eerste plaats ten dienste van een goed leven voor mensen. ‘De modernistische hoop en dromen om het leven van velen te verbeteren, krijgen nieuw leven ingeblazen door hun werk dat reageert op de klimatologische en ecologische noodsituaties van onze tijd, alsook op sociale urgenties, met name op het gebied van stedelijke huisvesting’, laat de beoordelingscommissie via haar rapportage weten. ‘Ze bereiken dit door middel van een sterk gevoel voor ruimte en materialen; een gevoel dat architectuur creëert die even sterk is in zijn vormen als in zijn overtuigingen, even transparant in zijn esthetiek als in zijn ethiek.’

Deze sociaal-maatschappelijke dienstbaarheid maken de architecten manifest op zowel grote en kleinere schaal. Een relatief bescheiden exponent is Maison Latapie in Floirac (Frankrijk) uit 1993 waar de architecten het kasprincipe aanwenden om de leefruimten significant te vergroten zonder dat de bewoners daarvoor diep in de buidel moeten tasten. Naast meer ruimte en daglichttoetreding stelt de kasoplossing de bewoner in staat het binnenklimaat eenvoudig naar de hand te zetten en tegelijkertijd energie te besparen.

Op eenzelfde grondgedachte stoelt de transformatie van La Tour Bois le Prêtre, een 17-laags appartementengebouw in Parijs uit het begin van de jaren ’60. In 2011 zijn de 96 woningen vergroot door de oorspronkelijke gevel te vervangen door wintertuinen. De aanvankelijk nogal benauwde woonkamers lopen nu door in terrassen waardoor één riante binnen-/buitenruimte ontstaat. Op eenzelfde manier zijn in 2017 drie woongebouwen met in totaal 530 appartementen in Grand Parc Bordeaux gerevitaliseerd. Tijdens deze operatie hoefden de bewoners hun woningen niet uit. Mede daardoor viel de herontwikkeling uiteindelijk ruim 60% goedkoper uit dan sloop en nieuwbouw.

‘Transformatie is de kans om meer en iets beters te doen met wat al bestaat’, maakte Anne Lacaton al eens kenbaar. ‘Sloop is gemakzuchtige en korte termijn-beslissing; een verspilling van veel dingen – van energie, van materiaal en van geschiedenis. Bovendien heeft sloop een zeer negatieve sociale impact. Voor ons is het een daad van geweld.’

Tot de internationaal bekende projecten van Lacaton & Vassal behoren de verbouwing van het Palais de Tokyo in Parijs (2012) en de nieuwbouw van Cité Manifeste (Mulhouse, 2005), Pôle Universitaire de Sciences de Gestion (Bordeaux, 2008) en het Lille Polyvalent Theater (2013).

Philip Johnson nam in 1979 als eerste de Pritzker Prize in ontvangst. Na hem volgden onder meer Richard Meier (1984), Oscar Niemeyer (1988), Alvaro Siza (1992), Rem Koolhaas (2000), Zaha Hadid (2004), Peter Zumthor (2009) en de juryvoorzitter van de editie 2021, Alejandro Aravena (2016).

• www.pritzkerprize.com
• Projectfoto’s (v.l.n.r.): Maison Latapie (Floriac), La Tour Bois le Prêtre (Parijs), Grand Parc (Bordeaux), © Philippe Ruault.