10 januari 2022

Wellicht is ’t u tijdens de voorbije drukke feestdagen ontgaan en (toegegeven) ook dit bericht komt rijkelijk laat: maandag 20 december jl. is architect Richard Rogers op 88-jarige leeftijd overleden. Hoogste tijd voor een terugblik op loopbaan en werken van deze toonaangevende en invloedrijke architect.

Richard Rogers zult u vermoedelijk wel kennen van het Centre Pompidou in Parijs. Dit museum, samen met Renzo Piano ontworpen en in 1977 opgeleverd, staat te boek als hét manifest van de hightech-architectuur. Richard Rogers geldt als een van de voornaamste vertegenwoordigers van deze architectuurstroming die in de jaren ’80 haar hoogtijdagen doormaakt.

Hightech-architectuur komt begin jaren ’70 op in Engeland onder aanvoering van Norman Foster, Nicholas Grimshaw, Michael Hopkins en Richard Rogers. Eind jaren ‘70 waait de stroming ook over naar ons land. Onder meer OD 205, Benthem Crouwel, cepezed, Zwarts & Jansma en Jan Brouwer Associates bedienen zich van het ‘structureel expressionisme’ in hun ontwerpen van voornamelijk OV-stations en bedrijfshallen, zij het iets meer ingetogen dan hun vermaarde collega’s aan de overzijde van de Noordzee.

Hightech-architectuur streeft naar transparante, lichtgewicht- en vrij indeelbare en aanpasbare gebouwen. Gemeenschappelijke grondgedachte daarbij is om ín het gebouw grote open plattegronden te creëren via ruimtelijke constructies met grote overspanningen, zónder dragende binnenwanden. De draagconstructies, gevels, daken en installaties dienen zoveel mogelijk geprefabriceerd en uiterst zorgvuldig gedetailleerd te zijn. Staal, aluminium en glas vormen de aangewezen materialen.

Centraal idee is ook om constructies en installatietechniek zoveel mogelijk in het zicht te laten, zowel in als buiten het gebouw. Buiten moeten constructiedelen als raatliggers, vakwerken, tuien en windverbanden, veelal fel gekleurd, werken als ornamentale ‘uithangborden’ van de affiniteit van de architectuurstroming met techniek, industrialisatie en technologische ontwikkeling en het beeld versterken van het hightech gebouw als een compleet functioneel kunstwerk.

Rogers en Piano gaan hierin bij het Centre Pompidou heel ver door de stalen draagconstructie naar buiten toe door te zetten en complete installaties alsook de roltrappen tussen de verdiepingen buiten de eigenlijke schil te projecteren, waardoor de (bouw)techniek welhaast aanraakbaar wordt. Rogers heeft het idee dan al meermalen op de projectpraktijk losgelaten. Al in de vroege jaren ’60 ontwerpt hij, onder invloed van de conceptuele plannen van bijvoorbeeld Mike Webb en Ron Herron van Archigram, de fabriek in Swindon waarbij de externe trekstangen deel uitmaken van de draagconstructie. Hij doet dat samen met Norman Foster, Su Brumwell en Wendy Cheesman onder de naam Team 4.

Het tonen van techniek en installaties in en buiten het gebouw blijft als rode draad door het oeuvre van de Britse architect lopen; van de vroege projecten als het Wimbledon House in Londen (1969) naar het veelgeprezen kantoorgebouw Lloyds of Londen (1986) met zijn externe ‘servicetorens’, het Europees Hof voor de Mensenrechten in Straatsburg (1994), de Millenium Dome in Londen (1999) en de Terminal Luchthaven Barajas in Madrid (2005).

De terminal levert Rogers in 2005 voor het eerst de RIBA Stirling Prize op. Drie jaar later ontvangt hij de prestigieuze prijs voor de tweede maal, dit keer voor Maggie’s Center in Londen. Tot het latere werk van Rogers behoren Tower 3 van het nieuwe World Trade Center in New York en (iets dichter bij huis) het Vlinderpaleis ofwel Gerechtsgebouw van Antwerpen.

Foto’s (v.b.n.b. en v.l.n.r.): Centre Pompidou, Parijs (© Katsuhisa Kida) • Wimbledon House, Londen (© Richard Bryant) • Europees Hof voor de Rechten van de Mens, Straatsburg (CherryX) • Terminal Luchthaven Barajas in Madrid (Jean-Pierre Dalbéra) • Gerechtsgebouw Antwerpen (© Infosteel).