20 juli 2022

Tot nu toe in 2022 draait de bouw in ons land een bevredigende omzet. Maar daar kan de komende maanden een negatieve kentering in komen, waarschuwen de economen van ABN AMRO in hun recente sectorrapport ‘Stand van de Bouw’, als gevolg van stijgende materiaalprijzen en groeiend personeelstekort.

Het meest acute knelpunt voor de bouw in de tweede helft van dit jaar en voor volgend jaar zijn wel de gestegen bouwkosten. In vergelijking met het eerste kwartaal 2021 zijn de bouwkosten in het eerste kwartaal van dit jaar met zo’n 15 procent toegenomen door de schaarste aan bouwproducten en -materialen zoals hout en staal en de hoge energieprijzen, aldus de bankeconomen.

Door de bouwkostenstijging worden bouwprojecten duurder en zijn woningcorporaties, overheden maar ook opdrachtgevende particulieren en ondernemers meer en meer geneigd aanbestedingen uit te stellen totdat het kostenpeil weer wat is gedaald. Dat uitstel laat zich aflezen aan de dalende trend in afgiften van bouwvergunningen. Al sinds begin dit jaar krimpt het aantal verleende vergunningen voor zowel woningbouw als utiliteitsbouw. In april van dit jaar is de vergunningverlening voor utiliteitsbouw met 15% afgenomen en voor woningbouw zelfs met 32,5%, ten opzichte van april vorig jaar.

Voor de langere termijn blijft de vraag naar bouwactiviteiten echter groot, verwacht ABN AMRO. Tot 2030 moeten jaarlijks meer dan 90.000 nieuwe woningen worden (bij)gebouwd, wat binnen de woningbouwsector een productieverhoging vergt van zo’n 25 procent. Daarnaast komt een voorraad van zo’n 1,7 miljoen bestaande woningen in aanmerking voor verduurzaming. Ook voor veel bestaande utiliteitsgebouwen staat zo’n verduurzamingstransitie op de rol, terwijl de vraag naar utiliteitsbouw-nieuwbouw zeker niet afneemt. Daarbij komt nog de noodzaak van groot onderhoud dan wel renovatie van bestaande infrastructuur, waaronder veel vroeg-naoorlogse verkeersbruggen. Bovendien brengt de klimaatadaptie in het algemeen veel werk met zich mee voor de bouw, zoals bij de aanleg van zonne- en windparken.

Op die langere termijn kan het gebrek aan personeel in de bouw volgens ABN AMRO wel eens de grote bottleneck worden. Het aantal banen in de sector is de afgelopen jaren weliswaar toegenomen, maar dat geldt evenzeer voor het aantal vacatures. Hiervan blijft, volgens cijfers van het UWV, op dit moment ruim een kwart onvervuld.

Punt van zorg voor de nabije toekomst is dat uitstroom van potentiële medewerkers vanuit de relevante MBO-opleidingen geen gelijke tred houdt met de grote en voortdurend toenemende personeelsbehoefte. In de studiejaren 2017/2018–2021/2022 blijkt de instroom van studenten in deze opleidingen namelijk slechts marginaal gestegen (Bouw & Infra en Afbouw, hout & onderhoud) of zelfs flink gedaald (Techniek & procesindustrie).

Het werven van personeel uit andere economische sectoren of andere landen biedt volgens de bankeconomen nauwelijks soelaas. Net als de bouw zitten veel andere sectoren in Nederland ook dringend verlegen om personeel. Het aantrekken van medewerkers uit het buitenland wordt moeilijker omdat ook daar, net als in de Nederland, de beroepsbevolking vergrijst, terwijl de vraag naar bouwactiviteiten in de lift zit. Zo kent Polen, al jaren ‘hofleverancier’ van bouwpersoneel aan Nederland, ook zelf een krappe arbeidsmarkt en komen Poolse bouwers in hun thuisland gemakkelijk aan werk.

Het ziet er volgens ABN AMRO dan ook naar uit dat de Nederlandse bouw nog lang hinder houdt van een (te) krap personeelsbestand, zeker gezien de aanhoudend grote vraag naar bouwactiviteit. Bouwondernemingen zouden daarom minder afhankelijk moeten worden van personeelsvoorziening, bijvoorbeeld via meer automatisering en robotisering. Op dat terrein heeft de bouwsector volgens een recent rapport van de bank nog een flinke slag te slaan.

• Het rapport 'Stand van de bouw … de bouwsector in economisch perspectief' (juli 2022) is hier kosteloos te downloaden.
• Foto: Nederenck, transformatie kantoor- tot woongebouw, Naarden (COURAGE architecten).