Steeds vaker en intensiever doen bedrijven en organisaties in verschillende economische sectoren een beroep op AI, zo leert de Data & AI Monitor 2025/2026 van het Nederlandse tech-adviesbureau Xebia. De directe opbrengsten van de inzet van AI vallen echter nog tegen.
Samen met Data Expo heeft Xebia onderzocht hoe ruim 500 instellingen en organisaties in meer dan 10 sectoren binnen Europa en de VS staan tegenover AI en hoe ze AI toepassen in hun bedrijfsprocessen. Bijna de helft van de ondervraagden werkt inmiddels met generatieve AI-assistenten. Minder dan 40 procent hiervan vindt dat ze AI ook op een waardevolle wijze gebruiken. Slechts 33 procent meent dat ze de mogelijkheden en pluspunten van AI volledig benutten.
Dat deze percentages nog aan de lage kant liggen, blijkt vooral een kwestie van vertrouwen. Slechts 25 procent van de respondenten ziet de AI-assistent als een (in potentie) volwaardige collega en kwalificeert AI-hulp als gelijkwaardig aan menselijke arbeid, zo wijst de Data & AI Monitor uit. Zeker als ’t draait om belangrijke zaken en beslissingen, aarzelen ondernemingen om AI in te schakelen.
Data-driven
Dat AI nog niet overal tot wasdom komt, vindt dikwijls zijn oorsprong in de datacultuur. Hooguit de helft van de organisaties en bedrijven heeft de kwaliteit en beschikbaarheid van haar data op orde. Ook slechts de helft bezit een data-gedreven strategie. Hoe meer ’t aan deze fundamenten voor de inzet van AI schort, des te lastig is ’t om AI daadwerkelijk en succesvol in te zetten. Bedrijven en organisaties zonder stabiele datacultuur zouden wel willen experimenteren met AI, maar veelal ontbreekt hiervoor de budgettaire ruimte.
Early adopters
In hoeverre AI echt meetelt binnen de organisatie of onderneming, verschilt sterk per bedrijfstak. In de zakelijke dienstverlening, bijvoorbeeld, staat AI er zeer goed op. Bijna driekwart van de bedrijven in deze sector heeft serieuze plannen met AI en weet uit de toepassing van AI waarde te halen. Binnen de sector lopen consultancybureaus voorop. Zij zijn doorgaans ‘digital native’ en zetten AI direct in bij projecten van hun klanten.
Slow followers
De gezondheidszorg en de maakindustie lopen volgens de Data & AI Monitor nog flink achter. In beide sectoren vormen de gebrekkige datakwaliteit en de strenge regelgeving de meest voorkomende obstakels voor AI. Daar komt bij dat organisaties in de gezondheidszorg dikwijls kampen met versnippering van patiëntgegevens. Specifiek voor de maaksector is dat fabrikanten nog werken met (te) oude productiesystemen en machines.
In the cloud
Het onderzoek van Xebia en Data Expo brengt tevens naar voren dat bedrijven in Nederland massaal gebruikmaken van Amerikaanse cloudplatforms. Maar liefst 47 procent van de vaderlandse ondernemingen bewaart haar data in Microsoft Azure. AWS en Google Cloud zijn ook in zwang, met resp. 24 en 20 procent. Slechts zeven procent van de ondervraagden blijft uit de cloud. De sterke afhankelijkheid van clouddiensten, al eerder onderwerp van discussie bij overheden, knaagt nu ook binnen het bedrijfsleven. Driekwart van de bedrijven ervaart de sterke afhankelijkheid van deze diensten en hun aanbieders, de techgiganten. En meer dan de helft ligt daar ’s nachts best wakker van. Bijna 79 procent van de respondenten in Europa wil dan ook opstaan tegen de dominantie vanuit de VS. De roep om digitale soevereiniteit klinkt steeds luider.
Impact op werkgelegenheid
Dat met de inzet van AI de behoefte aan personeel afneemt, onderschrijft zo’n 45 procent van de deelnemers aan het onderzoek. Velen hebben echter nog weinig notie van de werkelijke uitwerking op de werkgelegenheid. Vrees voor banenverlies leeft vooral in de maakindustrie en gezondheidszorg. Zakelijke dienstverleners, digital native als ze vaak al zijn, maken zich minder bezorgd. Ze zien AI als een hulpmiddel, waarbij menselijke deskundigheid onmisbaar blijft voor controle en validatie.
Responsible AI
Veel bedrijven die AI inzetten, doen dat binnen hun kernprocessen (zo’n 40%). Desondanks geeft slechts 18 procent aan dat het verantwoord gebruik van AI bij hen prioriteit heeft. De aandacht voor governance en ethiek blijft achter. Naast datakwaliteit en -strategie is ‘goed bestuur’ een essentiële voorwaarde bij de implementatie van AI, vindt Sjoerd Pieksma van Xebia: ‘AI-agenten en assistenten versnellen de AI-adoptie, maar leggen tegelijk elke zwakte in het datafundament van een organisatie bloot. Zonder duidelijke AI-strategie, robuuste governance en hoogwaardige datakwaliteit doen deze tools meer kwaad dan goed. Naarmate AI meer beslissingen overneemt, lopen de kosten van gebrekkige voorbereiding snel op. Snelheid is verleidelijk, maar alleen een doordachte aanpak zorgt voor blijvend voordeel.’
- De Data & AI Monitor 2025/2026 is hier aan te vragen.
- Meer weten over de rol en waarde van (Gen)AI in de ontwerp- en bouwpraktijk en zelf ervaren hoe je er ’t maximale uit kunt halen? Woensdag 1 oktober a.s. organiseren Bouwen met Staal en The Talent Institute weer een nieuwe aflevering van de cursus AI voor de bouwprofessional. Programma en aanmelden.
