Afgelopen vrijdag is op 96-jarige leeftijd Frank Gehry overleden. De Canadees-Amerikaanse architect wordt beschouwd als een van de belangrijkste architecten van na de Tweede Wereldoorlog. Beroemde werken van zijn hand zijn het Vitra Design Museum in Weil am Rhein (1989), het kantoorgebouw voor Nationale Nederlanden in Praag (1997) en uiteraard het Guggenheim Museum in Bilbao (1997).
Afgelopen vrijdag is op 96-jarige leeftijd Frank Gehry overleden. De Canadees-Amerikaanse architect wordt beschouwd als een van de belangrijkste architecten van na de Tweede Wereldoorlog. Beroemde werken van zijn hand zijn het Vitra Design Museum in Weil am Rhein (1989), het kantoorgebouw voor Nationale Nederlanden in Praag (1997) en uiteraard het Guggenheim Museum in Bilbao (1997).
Page content
Afgelopen vrijdag is op 96-jarige leeftijd Frank Gehry overleden. De Canadees-Amerikaanse architect wordt beschouwd als een van de belangrijkste architecten van na de Tweede Wereldoorlog. Beroemde werken van zijn hand zijn het Vitra Design Museum in Weil am Rhein (1989), het kantoorgebouw voor Nationale Nederlanden in Praag (1997) en uiteraard het Guggenheim Museum in Bilbao (1997).
Frank Owen Gehry is een van de architecten die halverwege de vorige eeuw de transitie initiëren van het sobere, ‘beknellende’ modernisme naar een vrije, speelse manier van ontwerpen, met dikwijls spectaculaire resultaten. De hang naar ongebondenheid vindt zijn ultieme weerslag in het Guggenheim Museum in Bilbao. Voor Gehry zelf, maakt het bouwwerk zijn overgang manifest van het deconstructivisme naar een geheel eigen stijl.
Vanaf de oplevering tot op de dag van vandaag staat het Guggenheim Museum te boek als het magnus opus binnen zijn oeuvre. Het bouwwerk met zijn vrij vormgegeven, driedimensionale staalconstructies en titanium gevelbekleding, is zelfs verantwoordelijk voor het ‘Bilbao-effect’. Direct na de opening van het museum op 19 oktober 1997 beleeft de stad in het Spaanse Baskenland een ongekende opleving, met dik een miljoen toeristen per jaar en honderden miljoenen aan extra inkomsten.
Guggenheim Museum, Bilbao (1997).
Nadien hebben vele andere steden geprobeerd de idee van een architectonisch meesterwerk als cultureel icoon, symbool van de stad en ‘uithangbord’ voor toeristen te implementeren in hun stadsmarketing. Doorgaans pakten deze exercities minder goed uit dan in Bilbao. Wat het Spaanse succes mede verklaard, is dat Bilbao zich in de jaren ’90 al had onderworpen aan een omvangrijke en verstrekkende stedelijke vernieuwing waarvan het Guggenheim Museum het piece de resistance vormt.
Van Goldberg naar Gehry
Frank Owen Gehry wordt op 28 februari 1929 onder de achternaam Goldberg geboren in Toronto, als zoon van Pools-Joodse immigranten. In 1947 verhuist het gezin naar Los Angeles. Hier gaat Gehry eerst keramiek en vervolgens architectuur studeren. Onderwijl maakt hij een uitstapje naar de studie stedenbouw aan de Harvard University in Cambridge Massachusetts, maar gaat uiteindelijk als architect aan de slag, onder meer voor Victor Gruen en Hideo Sasaki.
In 1962 vestigt Gehry zich als zelfstandig architect in Los Angeles. Daarbij wijzigt hij zijn naam van Goldberg in Gehry. Dat doet hij – naar eigen zeggen – op aanraden van zijn vrouw, om antisemitisme te voorkomen. In de eerste tien jaar werkt de zelfstandige architect vooral aan woningen. Gaandeweg doorbreekt en ontbindt hij daarbij steeds meer de tektonische conventies. Het verst gaat hij daar in bij zijn eigen woonhuis in Santa Monica (1972). De woning gaat de boeken in als hét manifest van het deconstructivisme.
Eigen woning, Santa Monica (VS).
Met de verbouwing van een Nederlands-koloniaal huis doorbreekt Gehry niet alleen de traditionele structuren en ruimtelijke grenzen; hij voegt op dan nog zeer ongebruikelijke wijze (sloop)materialen als ijzeren hekwerken, houten latten en stalen golfplaat aan de woning toe. Het gebouw blijkt later de blauwdruk van de werken waarmee Gehry wereldfaam verwerft zoals het Guggenheim Museum in Bilbao en het Vitra Design Museum in Weil am Rhein.
Sculpturale interesses
Mogelijk ingegeven door de vroege wens om keramist te worden, toont Gehry in zijn ontwerpen een onmiskenbare belangstelling voor sculpturaliteit. De architect onderhoudt vriendschappelijke relaties met de beeldhouwers Richard Serra en Claes Oldenburg en gaat steeds meer sculpturaal te werk. Het American Center in Parijs (1993), het kantoorpand van Nationale Nederlanden in Praag en verschillende gebouwen die hij ontwerpt voor Vitra in Zuid-Duitsland en Zwitserland worden toonbeelden van gebouwen waarvan de artistieke expressie en de beleving door de gebruiker en bezoeker op z’n minst gelijkwaardig zijn aan de pure functionaliteit.
Vitra Design Museum, Weil am Rhein (Duitsland) (1989).
Star-architect
In de jaren negentig groeit Frank Gehry uit tot een ‘starchitect’, die met zijn ontwerpen van iconische gebouwen niet alleen vakgenoten en -critici beroert maar ook het grote publiek bereikt. Gehry verfoeit de benaming. Hij ziet zichzelf liever als een buitenbeentje. De publieke bekendheid staat niettemin garant voor opdrachten tot in zijn laatste levensjaren. Enkele projecten naar ontwerp van Gehry wachten op dit moment nog op hun oplevering. Bijvoorbeeld het Guggenheim Abu Dhabi, dat in de loop van volgend jaar de deuren opent.
Geprezen
De brede waardering voor zijn werk en werkwijze wordt bevestigd via talloze onderscheidingen. Zo ontvangt Gehry in 1989 de prestigieuze Pritzker Prize en in 2016 de Presidential Award of Freedom van Barack Obama. De architect is na een korte ziekte overleden in zijn huis in Santa Monica.
Recent werk van Frank Gehry (v.l.n.r.): Walt Disney Concert Hall, Los Angeles (2003), Beekman Tower, New York (2011), Biomuseo, Panama-Stad (2014).
